• Bazı canlılar besinleri kendisi üretirken bazıları dışardan alır. Güneş enerjisini kullanarak kendi besinini üretebilen canlılara ototrof (üretici) canlılar denir. Besin üretemeyip hazır alan canlılara heterotrof (tüketici) canlılar denir.
• Yeşil bitkiler güneş enerjisini kullanarak karbon dioksit ve suyu, besin ve oksijene dönüştürür. Bu olaya fotosentez denir. Fotosentezin gerçekleşmesi için güneş ışığının soğurulması gerekir. Bitkilerde güneş ışığı, yeşil renkli klorofil pigmenti tarafından soğurulur.
• Fotosentez sonunda güneş enerjisi glikoz molekülündeki kimyasal bağlarda depo edilir.Besinlerde depo edilmiş kimyasal bağ enerjisi ATP’nin sentezlenmesinde kullanılır.
• ATP (adenozin trifosfat) adenin ve riboz adı verilen

• ATP molekülünde depo edilen enerjinin büyük kısmı fosfat(P) atomları arasındaki bağlarda bulunur.
• Güneş enerjisi klorofillerde ATP molekülünün

• Bitkilerin otsu gövdelerinde ve yapraklarında klorofil molekülleri bulunur. Klorofilli canlılarda güneş enerjisi kullanılarak su, karbon dioksit gibi inorganik maddeler, organik maddelere dönüştürülür. Bu organik madde glikozdur.

• Klorofil pigmenti bitki ve öglenada kloroplâst içinde bulunur. Mavi-yeşil algde ve fotosentetik bakteride ise klorofiller sitoplâzma içindedir.
• Bitkiler fotosentez için ihtiyaç duydukları suyu kökleriyle topraktan karbon dioksiti ise stomalarıyla havadan alır.Stomalar karbon dioksitin alınmasının yanı sıra terleme ve fotosentez sonucu oluşan oksijenin dışarı verilmesi içinde kullanılır.

• Bitki yapraklarında fotosentez yaparak üretilen besinlerin önemli bir kısmı soymuk boruları vasıtasıyla kök ve gövdelere aktarılır. Bitkiler farklı organik moleküller üretirken glikoz yanında madensel tuzlar da kullanırlar.
• Bitki hücrelerinde glikozun bir kısmı nişasta, bir kısmı da selüloz üretiminde kullanılır. Nohut, mısır, fasulye tohumlarında bulunan nişasta, tohumun çimlenmesi esnasında enerji deposu vazifesi görür.

• Yeşil bitkilerden başlayarak besinin canlıdan canlıya aktarılmasına besin zinciri denir.Hayvanlar, insanlar, mantarlar, protistalar ve bazı bakteriler heterotrof canlılardır. Bu canlılar güneş ışığını kullanarak glikoz üretemediğinden ihtiyaç duyduğu besini ototrof canlılardan karşılar.
• Besin zinciriyle bir canlıdan diğerine aktarılan maddeler, hem canlının yapı taşlarını meydana getirir hem de enerji ihtiyacını karşılar.
• Bitkiler ihtiyaç duydukları karbonhidrat, yağ, vitamin ve proteinleri kendileri sentezler.
• Heterotrof canlılar başka canlıların organik yapılarını kaynak olarak kullanır. Bu besinler canlılar tarafından önce sindirilir daha sonra kendi yapısına uygun organik moleküllere dönüştürülür.

• Yeryüzünde yaşayan bütün canlıların ortak özelliklerinden biri enerji kullanmasıdır. Enerji canlılık olaylarının gerçekleşmesinde kullanılır.Canlılar bu enerjiyi besinlerden sağlarlar.
•  Besin maddelerinin hücre içinde oksijenli veya oksijensiz olarak parçalanıp enerji açığa çıkarılmasına hücre solunumu denir.
• Besinlerin organik moleküllerindeki kimyasal bağ enerjisinin açığa çıkarılıp kullanılabilir hale getirilmesi için oksijenli ya da oksijensiz solunum yapılır.
• Solunum sonunda açığa çıkan enerji ATP moleküllerine aktarılır.Solunumda ilk kullanılan madde glikozdur. Canlı vücudunda glikozun yeterli olmadığı durumlarda yağlar ve proteinler de enerji verici olarak kullanılabilir.

• Besin maddelerinin oksijen kullanılmadan parçalanarak enerji elde edilmesine oksijensiz solunum (fermantasyon) denir.
• Oksijensiz solunum bazı bakterilerde, maya mantarlarında ve bazı omurgalı canlıların kas hücrelerinde gerçekleşir.
• Oksijensiz solunum, hücrenin sitoplâzmasında gerçekleşir.
• Bir glikoz molekülünün parçalanmasında net enerji kazancı 2 ATP olur.
• Bakteriler ve maya mantarları fermantasyon sonucunda etil alkol, sirke, yoğurt, mayalı hamur gibi ürünler oluştururlar.
• Fermantasyon sonucunda etil alkol oluşuyorsa buna etil alkol fermantasyonu denir. Bu olay sonucunda etil alkolle birlikte karbon

• Fermantasyon olayıyla sütten yoğurt ve peynir, undan mayalı hamur, meyve sularından alkol ve sirke, besinlerden turşu üretilir.

• Laktik asit fermantasyonu bazı omurgalıların çizgili kaslarında oksijenli solunumun yeterli olmadığı durumlarda gerçekleşir. Dokuya yorgunluk hissi verir.

• Organik besinlerin oksijenle parçalanarak inorganik bileşiklere dönüştürülmesine oksijenli solunum denir.

• Oksijenli solunum, hücrenin enerji merkezi olan mitokondride gerçekleşir. Önce sitoplâzma içinde glikozun kimyasal bağları ayrışır ve daha küçük moleküller oluşur. Bu moleküller mitokondri içinde karbon dioksit ve suya kadar ayrışır. Bu olaylar sırasında açığa çıkan enerji, oksijensiz solunuma göre çok fazladır. Oksijenli solunumda net enerji kazanımı 38 ATP, oksijensiz solunumda 2 ATP’dir.Oksijenli solunumda glikoz ve oksijen kullanılarak su, karbon dioksit ve 38 ATP oluşturulur.

• Enerji ihtiyacı az olan bakteri mantar gibi canlılarda oksijensiz solunum görülür.

• Bitkiler, hayvanlar, insanlar,mantarlar ve protistalar oksijenli solunum yaparlar. Bu canlılar, oksijenli solunum için gerekli olan besini ya kendisi üretir ya da hazır aldığı besinlerin sindirimiyle karşılar.Oksijen ise solunum organlarıyla alınır ve hücrelere kadar taşınır.

• Oksijenli solunum için gerekli oksijenin solunum organlarıyla vücuda alınmasına dış solunum denir.

• Soğuk havada ağzımızdan buhar çıktığını ya da bir cam parçasını ağzımıza yaklaştırıp nefes verdiğimizde üzerinin buharlandığını görürüz. Bunun nedeni solunum sonucunda açığa çıkan suyun solunumla buhar halinde dışarı verilmesidir.

• Kireç suyuna bir cam boruyla üflediğimizde kireç suyunun bulandığını görürüz. Bunun nedeni ise solunumla dışarı verdiğimiz karbon dioksittir. Çünkü karbon dioksit kireç suyunun ayıracıdır.

• Bitkiler fotosentezle birlikte solunum da gerçekleştirirler.Fotosentezi sadece ışıklı ortamda, solunumu ise sürekli yaparlar. Çünkü onların yaşamak için enerjiye ihtiyacı vardır. Bitkiler gece ihtiyaç duyduğu oksijeni, yapraklarındaki stomalarıyla havadan alırlar.

• Fotosentez ve solunum olayları birbirinin tersi reaksiyonlardır.Solunum ve fotosentez ürünlerinin diğer reaksiyonda kullanılması atmosferdeki karbon dioksit ve oksijen dengesini sağlar. Aynı zamanda canlılar arasındaki karbon döngüsü bu yolla gerçekleşir.

OKSİJENSİZ SOLUNUM	OKSİJENLİ SOLUNUM
1.Sitoplazmada gerçekleşir	1.Mitokondride gerçekleşir
2.Glikoz kullanılır	2.Glikoz ve oksijen kullanılır
3.Net 2 ATP elde edilir	3.Net 38 ATP elde edilir
4.Bazı bakterilerde, maya mantarlarında, insan ve hayvanlarda görülür	4.Bitki, hayvan, insan mantar, protista ve bazı bakterilerde görülür
5.Laktik asit, etil alkol ve karbondioksit üretilir	5.Su ve karbondioksit üretilir.

FOTOSENTEZ	SOLUNUM
1.Su ve karbondioksit kullanılır	1.Besin ve oksijen kullanılır
2.Besin ve oksijen üretilir	2.Su ve karbondioksit üretilir
3.Bitkilerde görülür	3.Bütün canlılarda görülür
4.Işıklı ortamda gerçekleşir	4.Her zaman gerçekleşir
5.Kloroplast veya sitoplazmada gerçekleşir	5.Mitokondri ve sitoplazmada gerçekleşir.