İŞ ENERJİ - ENERJİ İŞTİR
İş yapabilme yeteneğine enerji denir. Harcanan enerji kadar iş yapılabilir. Bu yüzden iş ve enerji birbirine eşittir.
E=W
- Burada E, enerji kelimesinin baş harfidir.
- Enerji birimi, iş birimi gibi “joule” dür.
- Günlük hayatta besinlerdeki enerjiden söz edilirken enerji birimi olarak “kalori (cal)” kullanılır.
1 kalori, 4.18 joule eşittir. ( 1cal= 4,18 j)
**** İş ve enerjinin yönü yoktur. Dolayısıyla iş ve enerji skaler bir büyüklüklerdir.
ENERJİ ÇEŞİTLERİ
Çevremizdeki belli başlı enerji çeşitleri şunlardır:
Isı enerjisi, Elektrik enerjisi, Nükleer enerji, Kimyasal enerji, Işık enerjisi, Ses enerjisi, Mekanik enerji
a. Potansiyel enerji
b. Kinetik enerji
· Bir enerji türü başka bir enerjiye dönüşebilir. Örneğin, kömürdeki kimyasal enerji, kömür yandığında ısı ve ışık enerjisine dönüşür. Elektrik enerjisi, elektrikli aletlerde ısı, ışık, ses, hareket gibi enerji çeşitlerine dönüşür.
Canlıların yaşaması için enerji gereklidir. Canlılar tükettikleri enerjiyi yedikleri besinlerden sağlar. Vücuda alınan besinler, hücrelerde oksijenle yakılarak enerji üretilir. Otomobil, kamyon, uçak gibi taşıtlarda kullanılan benzin, mazot gibi yakıtlar kimyasal enerjiye sahiptir. Bunlar yandığında ısı enerjisi açığa çıkar. Açığa çıkan bu enerji daha sonra hareket enerjisine dönüştürülür. Hareket eden araçlar yük taşır, iş yapar.
1.POTANSİYEL ENERJİ
Potansiyel, kelime olarak “gizli” anlamına gelmektedir. Potansiyel enerji, bir cismin durumundan dolayı sahip olduğu gizli enerjidir. Barajların arkasında biriken suyun potansiyel enerjisi vardır. Su bir borudan akmaya başladığında bu enerji
açığa çıkar. Masa üzerinde duran çekiç yere göre bir potansiyel enerjiye sahiptir. Masadan yere düşen çekiç bu enerjisini kaybeder.
Cisimler, yerden yükseğe çıkarıldıkça potansiyel enerjileri artar. Bir cismin potansiyel enerjisi, cismin ağırlığı ile yerden yüksekliği çarpılarak bulunur.
G= m.g ise
Burada;
Ep: potansiyel enerji
m:kütle (mass)
h: cismin yerden yüksekliğini göstermektedir.
h, İngilizce deki yükseklik kelimesinin baş harfidir. Yükseklik = height (h)
· Potansiyel enerjinin de birimi joule (J) dür.
ÖRNEK:Yerden 3 m yüksekte bir ağaç dalında duran 1 N ağırlığındaki portakalın potansiyel enerjisi nedir?
ÖRNEK:Bir okulun her katı 3 m yüksekliğindedir. Kütlesi 40 kg olan bir öğrenci 1. kattan 4. kata çıktığında, ne kadar potansiyel enerji kazanmış olur? Öğrenci 4. kata çıktığında, kendi üzerinde ne kadarlık iş yapmış olur? (g = 10 N/kg)
2. KİNETİK ENERJİ
Bir cismin hareketinden dolayı sahip olduğu enerjiye kinetik enerji denir. Hareket eden bütün cisimlerin kinetik enerjisi vardır. Uçan kuşun, koşan insanın, daldan düşen elmanın,
dönen pervanenin, akarsuyun kinetik enerjisi vardır.
· Bir cismin kinetik enerjisi, cismin kütlesine ve hızına bağlıdır.
