fenseli - 6.SINIF DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Vücudunuzun dik durması ve hareket etmesi, destek ve hareket sistemleri sayesinde mümkün olur. Bu sistemler, iskelet ve kas sisteminden meydana gelir.

İSKELET SİSTEMİ

Vücuda şekil veren, iç organları koruyan ve desteklik sağlayan yapıya iskelet denir.

İskeletin Görevleri:

Destek

Koruma

Depolama

Hareket

Kan hücreleri oluşturma

İskelet vücuda belirli bir biçim verir.Kas ve iç organlara tutunma yüzeyi sağlar.

Kalp ve akciğerlerimiz,kaburga kemiklerimiz;omuriliğimiz omurgamız;beynimiz,kafatası kemiğimiz tarafından korunur.

Kemikler kalsiyum ve fosfor mineralleri depolar.Bu mineraller sinir ve kasların iyi çalışabilmesi için gereklidir.uzun kemikler enerji elde etmede kullanılan yağ depolar.

İskelet kasları kemikleri çekerek hareket oluşturur.Kemiklerimiz olmasaydı oturamaz,dikilemez,yürüyemez veya koşamazdık.

Kemiklerimizden bazılarının içi kan hücreleri yapan özel bir maddeyle doludur.Bu maddeye ilik denir.

İskeletinin Kısımları:

İnsan iskeleti, 207 kadar kemikten meydana gelir. Baş, gövde ve üyeler (kol, bacak) olmak üz

Baş İskeleti: Kafatası ve yüz kemikleri, baş iskeletini oluşturur. Kafatası içinde beyin korunur. Baş iskeletinde sadece alt çene kemiği oynar eklem yapar.

Gövde İskeleti: Omurga ve göğüs kafesinden oluşur. Omurga; “omur” adı verilen kemiklerin üst üste dizilmesinden meydana gelir. Omur kemiklerinin ortasında yer alan deliklerin meydana getirdiği kanal içinde omurilik siniri vardır. Omurga, sırt bölgesinde boyundan kuyruk sokumuna kadar uzanır. Göğüs Kafesi: Sırt omurları, kaburga kemikleri ve göğüs kemiğinden oluşur. Akciğer ve kalbin korunduğu bölümdür.

Üyeler: Kollar ve bacaklardır. Kollarda; pazı, ön kol, dirsek, bilek, tarak ve parmak kemikleri vardır. Bacakta; uyluk, diz kapağı, baldır, kaval, bilek, tarak ve parmak kemikleri bulunur.

Kemik Çeşitleri

Kemikler üç grupta incelenir. Uzun, kısa ve yassı kemikler.

ere üç bölümde incelenir.

Uzun Kemik: Kol ve bacaklarda bulunan kemiklerdir. Yapısında kemik zarı, sıkı kemik dokusu, süngerimsi kemik doku, kemik kanalı, sarı ilik bulunur. Süngerimsi dokuda ise kırmızı kemik iliği bulunur. Boyları enlerinden uzun kemiklerdir. Pazı, ön kol, dirsek, uyluk, kaval, baldır ve parmak kemikleri uzun kemiklerdir.

Kısa Kemik: Omurlar, el ve ayak bilek kemikleri kısa kemiklerdir.

Yassı Kemik: Yassı görünüşte olan kemiklerdir. Kafatası, kalça, leğen, göğüs kemiği ve kaburgalar yassı kemiklerdir.

Periost:Bütün kemikler periost denilen bir zarla örtülüdür.Kemiğin enine büyümesini,beslenmesini ve onarılmasını sağlar.

Sert kemik:Kemik zarının altında bulunur.Kemiğe sertlik verir.

Sarı ilik:Sadece uzun kemiklerde bulunur.Yağ depolar.Kırmızı iliğin yetersiz kaldığı durumlarda akyuvar üretir.

Süngerimsi kemik:Kırmızı kemik iliği süngerimsi kemik dokuda bulunur.Kan hücreleri üretir.

Kıkırdak doku:Kemiklerin baş kısmında bulunur.Kemiklerin aşınmasını önler ve kemiğin enine büyümesini sağlar.

Kemik oluşumunu etkileyen faktörler:

v Genetik faktörler

v Mineraller(kalsiyum,fosfor)

v Hormonlar

v Vitaminler(D vitamini)

Eklemler

İki ya da daha fazla kemiğin birbirine bağlanmasıyla oluşan yapıya eklem denir. Eklemler, kaslarla birlikte hareketi sağlar.

Üç çeşit eklem vardır.

Oynamaz Eklem: Kemiklerin birbirine sıkıca bağlandığı hareketsiz eklemlerdir. Kafatası kemikleri arasında ve kuyruk omurları arasında bulunan eklemler

Yarı Oynar Eklem: Hareketi sınırlı olan eklemlerdir (Omurlar arası eklem).

Oynar Eklem: Vücudun hareketini sağlayan eklemlerdir. Omuz eklemi, kalça eklemi, kol ve bacaklardaki eklemler).

KAS SİSTEMİ

İskeletin üzerini sararak vücuda şekil veren, kasılıp gevşeme özelliğiyle hareketi sağlayan yapıya kas denir. Kasları oluşturan ipliksi yapılara kas lifi denir. Çok sayıda kas lifi birleşerek kas demeti denen kalın iplikleri oluşturur. Çizgili kasların kemiklere tutunmasını sağlayan yapılara kas kirişi ya da tendon adı verilir.

Kas Çeşitleri

Kaslar; çalışma şekli, bulunduğu yer ve renklerine göre 3 çeşittir.

Çizgili Kas (İskelet Kası): Kırmızı renkli kaslardır. İskelet sistemini örter. Boyun, kol, bacak, parmak gibi organlarımızı hareket ettirmemizi sağlar. İsteğimizle çalışır ve kasılmaları güçlüdür. Çabuk yorulur.

Düz Kas: Beyaz renkli, isteğimiz dışında çalışan kaslardır. Kalp dışındaki iç organlarımızda bulunur. Yavaş ve düzenli çalışır, geç yorulur. Kasılmaları yavaştır. Düz kas hücreleri tek çekirdeklidir. Mide, bağırsaklar ve yemek borusu düz kaslardan oluşur. Damarların yapısında düz kaslar bulunur.

Kalp Kası: Kalp, çizgili (kırmızı) kaslardan oluşmuştur Kalp kası hücreleri çok çekirdeklidir. Hızlı ve güçlü kasılır. Fakat kalp kası, düz kaslar gibi isteğimiz dışında çalışır. Kalp kası, çizgili kaslardan olduğu hâlde yorulmaz.

Kasların Çalışması

Kasılan bir kas; kısalır, sertleşir ve şişer. Gevşeyen bir kas ise uzar, yumuşar ve incelir. İskelet kasları çoğunlukla kirişlerle (tendon) farklı iki kemiğe bağlandığından kasların kasılıp gevşemesi, eklemlerde hareket meydana getirir.

Kaslar, beyinden gelen sinir uyarılarını alarak kasılır. Kasılma esnasında çok enerji harcanır. İnsanda hareket; sinir, iskelet, kas ve eklem sisteminin birlikte çalışmasıyla gerçekleşir.

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI

Destek ve hareket sisteminin sağlıklı gelişebilmesi için en önemli etken, dengeli beslenmedir.Kemiklerin iyi gelişebilmesi ve sertleşmesi için kalsiyum, fosfor ve D vitamini alınması gerekir. D vitamini eksikliğinde raşitizm hastalığı görülür. Kasların gelişip güçlenmesi için de proteinli besinlerin alınması gerekir. Sütte kalsiyum bulunur. Bunun için gelişme çağındaki çocuklar ve gençler bol miktarda süt içmelidir. Kasların ve kemiklerin gelişip güçlenmesi için yaşa uygun ve düzenli spor yapılmalıdır. Spor yaparken kaslara aşırı yüklenilmemelidir. Ağır spor yapmak, kramplara neden olabilir. Anî hareketler, ağır darbe ve vurmalar; burkulmalara, çıkıklara ve kemik kırılmasına sebep olabilir. Ayrıca, yüksek topuklu ve dar ayakkabı, dar elbiseler, hatalı duruş, eğri oturma, ağır yük taşıma ve fazla kilo alma, destek ve hareket sistemine zarar verebileceği için bunlardan kaçınılmalıdır.