DENETLEYICI VE DÜZENLEYICI SISTEMLER
İnsan vücudu birbirinden farklı yapı ve görevleri olan hücrelerden oluşmuştur. Organizmanın bütünlüğü, hücrelerin uyumlu çalışmasıyla sağlanır. İnsan, iç ve dış çevresinde oluşan değişikliklere tepki gösterir. Böylece çevreye uyum sağlar. Sinir ve endokrin sistemleri, canlının çevreye uyumunu ve iç dengeyi sağlayan denetleyici ve düzenleyici sistemlerdir.
ENDOKRIN SISTEMI
Ürettikleri salgıları kana veren bezlere iç salgı bezi, bu salgılara da hormon denir. İç salgı bezlerinin oluşturduğu sisteme, endokrin sistemi denir. Endokrin sistemi yaptığı salgılarla doku ve hücrelerin faaliyetlerini düzenler. İnsan vücudunda bulunan endokrin bezleri, hipofiz, tiroit, paratiroit, böbrek üstü bezi, pankreas, yumurtalık ve testislerdir.
1. Hipofiz
Beynin tabanında bulunur. Salgıladığı hormonlarla bütün iç salgı bezlerinin çalışmasını kontrol eder. Ayrıca vücut için gerekli bazı hormonları salgılar. Büyüme hormonu bunlardan biridir.
Büyüme Hormonu: Kemik ve kasların büyümesini kontrol eder. Azlığında cücelik, fazlalığında devlik hastalığı ortaya çıkar.
2. Tiroit
Boynun ön kısmında, soluk borusunun iki yanında, gırtlağın altında yer alır. Iki hormon salgılar.
Tiroksin: Canlı metabolizmasını hızlandırır, büyümeyi ve gelişmeyi etkiler. Az çalışması; İnsanları yorgun, zayıf, kuru derili yapar. Çok çalışması; terleme, kalbin fazla çarpması ve sinirliliğe sebep olur. Tiroksin hormonunun üretilmesi için iyot gereklidir. Vücuda yeterince iyot alınmazsa, tiroit bezinin hacmi büyür ve guatr hastalığına sebep olur.
Kalsitonin: Kalsiyumun kemikte birikmesini sağlar.
3. Paratiroit
Tiroit bezinin arkasında yer alır. Parathormon salgılar. Parathormon: Kemikten kana kalsiyum
geçişini sağlar.
4. Böbrek Üstü Bezi
Böbreklerin üstünde yer alsa da böbreklerle doğrudan ilgisi yoktur. Kabuk ve öz bölgesi olmak üzere iki bölümünden oluşur.
a. Kabuk BölgesiAldesteron hormonu salgılar.
Aldesteron: Kanın su ve mineral seviyesini ayarlar.
b. Öz Bölgesi : Adrenalin salgılar.
Adrenalin: Korku, heyecan ve sevinç anında kalbin atışını ve solunumu hızlandırır.
5. Pankreas
Karın boşluğunda, midenin altında yer alan bir bezdir. Hem iç hem de dış salgı bezi olarak görevi vardır. On iki parmak bağırsağına sindirim sıvısı salgılayarak dış salgı bezi, kana insulin ve glukagon salgılayarak iç salgı bezi olarak çalışır. Insülin ve glukagon hormonları kan ile hücreler arasında glikoz (şeker) geçişini düzenler.
Insülin: Kandaki şeker miktarı arttığında, fazla şekerin karaciğerde depo edilmesini sağlar. Böylece kan şekeri düşmüş olur. Insulin hormonu yetersizliği, şeker hastalığına sebep olur.
Glukagon: Kandaki şeker oranı azaldığında, karaciğerde depo edilen şekerin kana geçmesini sağlar. Böylece kan şekeri normal seviyesine çıkar.
6. Yumurtalık
Östrojen salgılar.Östrojen: Dişi eşey karakterinin gelişmesini sağlar.
7. Testis
Testesteron salgılar. Testesteron: Erkek eşey karakterinin gelişmesini sağlar.
