Canlıların ortak özellikleri
1)Hücrelerden oluşma
2)Beslenme
3)Solunum
4)Boşaltım
5)Adaptasyon
6)Büyüme ve gelişme
7)Uyarılara tepki gösterme
8)Hareket etme
9)Üreme
10)Sindirim
11)Dolaşım
12)Ölüm
Canlılık Hücreyle Başlar.
Hücre, canlıların en küçük yapı taşıdır ve hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdekten oluşur. Çekirdek içerisinde kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar vardır.
Bazı ilkel hücrelerde (prokaryot hücre) ise çekirdek yoktur, kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar sitoplâzmada dağınık olarak bulunur. Gelişmiş yapıdaki hücrelere ökaryot hücre denir.
Bazı canlılar tek hücreden bazıları çok hücreden oluşur. Tek hücreden oluşan canlılara örnek amip, öglena verilebilir. Çok hücrelilere ise hayvan, bitki örnek olarak verilir.
Bitki hücresini görmek için soğan zarını, hayvan hücresini incelemek için ise ağız içi epitel hücresi örnek olabilir.
Organeller ve Görevleri
Hücrenin sitoplâzmasında yaşamsal olayları gerçekleştiren yapılara organel denir.
Koful: Hücre içinde atık madde, su ve besin depolayan kese şeklindeki yapılardır. Tek katlı zardan oluşur. Bitki hücrelerinde büyük(%90’ ını kaplayacak kadar) , hayvan hücrelerinde ise küçüktür. Yaşlanmış hücrelerde kofullar büyük ve az olur.
Kloroplâstlar Bitkiye yeşil renk verir. Yapısındaki klorofil sayesinde, fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir. Yapraklarda ve otsu bitkilerin gövdelerinde bulunur.
Sentrozom; Hücrede bölünmede görevlidir. Sadece hayvan hücresinde vardır. Bitki hücresinde sentrozom bulunmaz.
Plastitler
Yalnızca bitki hücrelerinde bulunur. Hücrelerde kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere üç tip plastit bulunur.
Kloroplast: Bitkilerde fotosentez olayının gerçekleştiği, bitkiye yeşil rengi veren plastitlerdir. Kendilerine özgü DNA ları olduğu için vbölünme özelliğine sahiptirler.
Kromoplast: Bitkilerdeki çiçek ve meyvelere sarı, turuncu ve kırmızı rengi veren plastitlerdir.
Lökoplast: Bitkilerin ışık görmeyen renksiz plastitleridir. Bitkilerin besinlerinin depolandığı organeldir.
Çekirdek: Hücreyi yönetir. Hücre bölünmesinde görev alır. Çekirdek içinde kalıtsal özellikleri taşıyan yapılar bulunur. Ayrıca DNA ve kromatin iplikler bulunur. Çekirdek içinde çekirdekçik bulunur.
Mitokondri:Hücre içinde oksijenli solunum yapar. Hücreye gerekli enerjiyi sağlar. Çift katlı zarla çevrilidir.
· Karaciğer, kas ve sinir hücreleri, fazla miktarda enerji kullandığından çok sayıda mitokondri içerir.
Lizozom: Büyük besinleri hücre içinde öğütür ve sindirir.
Golgi Cisimciği: Salgı maddelerini üretir ve paketler.
Hücre Zarı:
Bütün bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan canlı, saydam, esnek ve seçici geçirgen bir zardır. Seçici geçirgenlik, hücre zarının bazı maddeleri hücre alıp bazılarını almamasıdır.
Hücre zarının görevleri;
v Hücreye sekil verme,
v Hücreyi dış etkilerden koruma,
v Hücrenin madde alış-verişini sağlama.
Akıcı-mozaik zar modeline göre hücre zarı, iki sıra yağ tabakasıyla bu tabakalarda yüzen farklı büyüklük ve yapıdaki proteinlerden oluşur. Hücre zarı karbonhidrat, protein ve yağlardan oluşur.
Hücre duvarı
*Selülozdan oluşur.
*Tam geçirgendir.
*Dayanıklıdır ve serttir. Hücreyi korur. Bitki hücresine şekil verir.
*Cansızdır.
*Sadece bitki hücresinde bulunur.
Not; Bitki hücrelerinde hücre zarının dışında selülozdan oluşmuş bir de çeper vardır. Buna hücre duvarı ya da hücre çeperi denir. İnsan vücudu yaklaşık 75 trilyon hücreden oluşur.
1 Alyuvarların çekirdeği olmadığı için bölünemez.
Hücreden Organizmaya
Hücre-Doku-Organ-Sistem-Organizma
